- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Zabawa jako stymulator rozwoju dziecka

 

„Pracą dziecka jest zabawa. Dzieci uczą się poprzez wszystko, co robią”. 

Carolyn Hooper

Drodzy Rodzice,

zabawa stanowi jedną z najważniejszych form wychowania dzieci i wpływa na ich wszechstronny rozwój. Najważniejszą formą aktywności dziecka przedszkolnego jest zabawa oparta na potrzebie poznawania, doświadczania oraz przetwarzania otaczającej go rzeczywistości. Każda zabawa ma charakter twórczy i dzięki temu przyczynia się do rozwijania indywidualnych zdolności dziecka. Niezmiernie ważna jest rola dorosłych opiekunów, którzy wspierają maluchy w kształtowaniu ich umiejętności w atmosferze zabawy. Jest ona kluczowa dla prawidłowego rozwoju dziecka.

 

Umiejętności jakie rozwija zabawa:

• Rozwój motoryczny

Zabawy ruchowe - kształtują prawidłową postawę, służą do wyrabiania cech motoryki, takich jak: siła, zręczność, zwinność, wytrzymałość.  Zabawy ruchowe to więc: bieganie, skoki, ślizganie się, huśtanie itp. Uczą zdrowej rywalizacji i dyscypliny, służą zarówno relaksowi, jak i hartowaniu organizmu. Zabawy te doskonalą ruchy w zakresie postawy, lokomocji, równowagi. Wpływają korzystnie na sprawność fizyczną, ale także na samokontrolę, samodzielność, zdyscyplinowanie. Zabawy oprócz pracy z mięśniami pobudzają sprawność mózgu, koordynując synchronizację półkul mózgowych. Umożliwiają wyładowaniu energii, która jeśli będzie zablokowana wywoła u dziecka napięcie i rozdrażnienie.

Zabawy manipulacyjne polegają na ręcznie wykonywanych precyzyjnie czynnościach, na ich składaniu i rozkładaniu, mają na celu wspieranie przede wszystkim rozwoju motorycznego, ale także koncentracji i umiejętności planowania. Pozwalają na kształtowanie schematów ruchowych, w obrębie dłoni i palców, kształtowanie prawidłowego chwytu pisarskiego, rozwijanie współpracy obu rąk, wyrabianiu koordynacji między ruchami oczu i rąk. Są to np. wszelkiego typu zabawy konstrukcyjne polegająca na budowaniu różnych obiektów, z klocków lub innych elementów, jak również rozbieranie różnych przedmiotów i ponowne ich składanie, nawlekanie, dobieranie, przekładanie.

• Rozwój społeczny i emocjonalny

Zabawy swobodne umożliwiają rozwijanie relacji koleżeńskich, ćwiczenie ról społecznych oraz porównywanie się z innymi.  Rozwijają również u dzieci kreatywność i pomysłowość, dzieci mogą same kreować nowe sytuacje. Zabawa stwarza możliwości podjęcia współpracy z innymi, poznania się, odgrywania określonych ról. Dziecko uczy się regulować stany emocjonalne i rozumieć przeżycia innych.

• Rozwój wyobraźni

Zabawy tematyczne - są fikcyjne, naśladowcze, twórcze, zabawy w role lub zabawy iluzyjne, w których dziecko przyjmuje role związane z życiem domowym, przedszkolnym, są zaczerpnięte np. z ulubionych książek, filmów, bajek. Zrealizowanie przyjętej roli np. lekarza, kierowcy, nauczyciela staje się dla dziecka osiągnięciem celu i przyczyną zadowolenia. Stymulują dziecko do podejmowania działań, różnicowania świata realnego i świata fikcji. Uczą obowiązujących norm społecznych. Zabawy te rozwijają myślenie twórcze dziecka.

• Rozwój poznawczy

Zabawy dydaktyczne, których celem jest rozwijanie zdolności poznawczych, utrwalanie i porządkownie wiadomości, ćwiczenie logicznego myślenia, rozwijania mowy. Ich cechą jest to, że dziecko musi podporządkować się określonym, regułom i przepisom. Poprzez zabawę uczy się postrzegania kształtów, kolorów, związków przyczynowo skutkowych. Najczęściej gra umysłowa, do takich zabaw zalicza się m. in. loteryjki, układanki, rebusy, krzyżówki, gry stolikowe np. chińczyk, domino czy warcaby.

 

 

Podczas zabawy dziecko może przećwiczyć wiele umiejętności i wypróbować dużo możliwości. Poprzez próbowanie, eksperymentowanie, badanie i porównywanie, dziecko osiąga wiedzę. Dzięki każdej zabawie, dziecko rozwija swoją wyobraźnie, pomysły i fantazję. Podczas wspólnej zabawy z innymi, doświadcza społecznych sposobów zachowywania się. Uczy się współpracy, wspólnego rozwiązywania trudności, dzielenia się zabawkami. Dziecko wtedy poznaje siebie, odkrywa swoje zdolności, to co lubi, i to do czego jest niechętne. Uczy się obserwowania pozostałych uczestników zabawy. Rozwija umiejętność wczuwania się w innych, przeżywania z innymi emocji. Uczy się pewności siebie, gdy zauważa, że odnosi sukces. Zaspokaja swoją potrzebę swobodnego poruszania się jak również podnosi swoje zdolności motoryczne. Utrwala zachowania akceptowane społecznie.
Uczy się odnosić sukces i radzić sobie z porażką. Uczy się, że jest ważny dla innych.

 

Współczesna psychologia rozwojowa mówi:

„(…) zabawa przede wszystkim zaspokaja różnorodne potrzeby człowieka, począwszy od podstawowych, takich jak potrzeba ruchu, poprzez potrzeby bliskości, akceptacji i przynależności, a skończywszy na potrzebach wyższych, charakterystycznych tylko dla danej ludzkiej psychiki- szacunku, miłości poznania, twórczości, samorealizacji.”

 

Dzięki zaspokojeniu tych potrzeb, dorośli, nauczyciele jak i rodzice wspomagamy harmonijny rozwój bawiącego się dziecka.

Dzieci w wieku przedszkolnym potrafią bawić się same, bez udziału dorosłych, co nie oznacza, że nie potrzebują zaangażowania opiekunów w tej kwestii. Zabawa jest potrzebna dziecku, ale również rodzicom, ponieważ dostarcza informacji na temat rozwoju dziecka i pozwala lepiej je poznać a dzięki przeżywanym podczas niej emocjom wzmacnia więź. Zabawa pozwala wyzwolić dorosłym swoje wewnętrzne dziecko i powrócić do świata, który był im kiedyś bliski. Za pomocą zabawy rodzice mogą rozwijać kompetencje emocjonalne u dzieci. Dzisiaj wielu rodziców żyje obok dziecka, a nie razem z nim- kupuje zabawki, organizuje czas, zawożąc z jednych zajęć na drugie. Tymczasem zabawa pomaga w wychowaniu. Czas spędzony na zabawie to czas poświęcony na przygotowaniu dziecka do dorosłego życia. Zabawa jednoczy rodzinę, pozwala zbudować więzi, a dzieciom zapewnia samopoczucie i energię do eksploracji świata. Dzięki zabawie, dziecko rozwija zmysły doskonali sprawność motoryczną, zdobywa wiedzę i rozwija mowę, a co za tym idzie- również myślenie. Wspólna zabawa daje poczucie wspólnot, przynależności i ułatwia poznawanie świata. Dzięki ćwiczeniu i doskonaleniu wspomnianych umiejętności dziecko staje się zdolne do podjęcia wyzwań związanych z nauką szkolną. 

 

Wskazówki dla rodziców:

1. Znajdź czas na zabawę z dzieckiem i rób to systematycznie, najlepiej każdego dnia. Bardziej niż ilość czasu liczy się zaangażowanie i autentyczna uwaga. Czas zabawy ma należeć wyłącznie do dziecka, rodzic nie ogląda wówczas telewizji, nie używa telefonu komórkowego, nie gotuje „przy okazji” obiadu.
2. Bawić się można wszędzie i wszystkim- rozwijajcie kreatywność, wymyślając razem z dzieckiem zabawy z użyciem np. koca, piłki, papieru.
3. Należy pamiętać, że zabawa to wiele różnych aktywności, np. wspólna naprawa roweru, pieczenie ciastek, sadzenie roślinek.
4. Wspólne przepychanki, turlanie, podrzucanie, siłowanie się pozwalają dziecku lepiej odróżnić zabawę od przemocy oraz postawić właściwe granice.
5. Warto wyłączyć z czasu zabawy oglądanie telewizji czy granie w gry komputerowe.
6. Podczas zabawy dorośli powinni: chwalić, opisywać zachowanie, wyrażać entuzjazm, unikać poleceń, wytykania błędów, krytykowania, porównywania czy ośmieszania.
7. Nie bójmy się bliskości, które większość dzieci potrzebuje.

 

    „Dzieci nigdy nie słuchają starszych, ale zawsze ich naśladują”.

                                                                           James Baldwin

 

Opracowała: Daria Krześlak

 

Na podstawie:

A.I. Brzezińska, „O roli zabawy w przygotowaniu dziecka do dorosłego życia”

J. Truskolaska, „Osoba i zabawa”

N. Ożadowicz, M. Rękosiewicz, „Aktywność zabawowa w wieku przedszkolnym”

M. Całusińska, W. Malinowski, „Trening umiejętności wychowawczych”